-
1 зур
1. прил.1)а) большо́й, кру́пный, огро́мныйзур бәхет — огро́мное сча́стье
зур язучы — кру́пный писа́тель
зур совхоз җитәкчесе — руководи́тель кру́пного совхо́за
зур канәгатьләнү хисе — чу́вство большо́го удовлетворе́ния
б) большо́й ( выше нормального), ро́слый; кру́пный, гру́зный (о человеке, детях, животных)зур гәүдәсе белән — свое́й ро́слой фигу́рой
в) большо́й, кру́пный (доход, расход, налог, отряд, класс и т. д.), значи́тельный, соли́дныйзур акча бәрабәренә — за больши́е де́ньги
зур зыян — большо́й уще́рб
г) большо́й, объёмистый, вмести́тельныйзур сумка — вмести́тельная су́мка
д) большо́й, си́льныйколлективныц зур йогынтысы — си́льное влия́ние коллекти́ва
зур игътибар белән күзәтү — следи́ть с больши́м внима́нием
2)а) большо́й, взро́слый, подро́сший ( о ребёнке)нинди зур улыгыз бар икән! — како́й у вас большо́й сын!
б) ста́рший ( по возрасту)зур кызы — ста́ршая дочь
зур оныгы өйләнгәнче яшәде — жил до тех по́р, пока́ ста́рший внук не жени́лся
в) в знач. сущ. зурлар взро́слые; ста́ршиекечкенәм мәктәптә, зурлары эштә — мла́дший в шко́ле, а ста́ршие на рабо́те
зур лар янында тыйнак булу — вести́ себя́ при взро́слых скро́мно
3) в сочет. со сл. на -лы,-ле больше-, крупно-, много-, широко-, высоко-; -стый, -атыйзур масштаблы — широкомасшта́бный
зур аяклы — большено́гий
зур күзле — большегла́зый, глаза́стый
зур колаклы — уша́стый
зур борынлы — носа́тый
зур габаритлы — крупногабари́тный; большегабари́тный
зур күләмле — объёмис-тый, объёмный
2. нареч.зур күкрәкле — большегру́дая
1) широко́ ( открывать рот), кру́пнозур атлау, зур атлап бару — идти́ кру́пным ша́гом
2) бо́льше, кру́пнозур кисү — отре́зать большо́й кусо́к
3) мно́го, премно́гомин синең алда зур бурычлы(мын) — тебе́ премно́го обя́зан я
•- зур гәүдәле
- зур кара тукран
- зур кисәк
- зур кәлтә елан
- зур сөяк••зур кылану (зур тоту) — ва́жничать, вести́ себя́ ва́жно
зур урындагы (зур урындагы кеше) — высокопоста́вленное лицо́
зур үкенечкә каршы (зур бәхетсезлеккә каршы) — вводн. сл. к вели́кому сожале́нию (несча́стью)
зур юлга чыгу — в разн. знач. вы́йти на большу́ю доро́гу
зурга санау (зурга кую; үзен зурга санау; үзен зурга кую) — ва́жничать, напуска́ть на себя́ ва́жность, мнить о себе́ мно́го (высоко́), быть о себе́ высо́кого мне́ния (вообража́ть)
зурга тотыну — бра́ться за большо́е де́ло
- зур алузурдан кубучы (зурдан кубарга яратучы) — гигантома́н
- зур үсү
- зурга җибәрү
- зурга китү
- зурга санау
- зурдан башлау
- зурдан җибәрү
- зурдан кубу -
2 объемистый
-
3 объемный
-ая; -ое1) күләм...ы; күләм ягыннан2) күләмле, зур күләмле -
4 махина
ж; разг.гаять зур әйбер, зур күләмле авыр әйбер -
5 симфония
жа) муз. оркестр өчен язылган зур күләмле музыкаль әсәрб) перен. үзара гармониялелек тәшкил итүче төрле тавыш, төс, буяу, тон һ.б.ш.лар җыелмасы -
6 аш
I сущ.1)а) суп (мясной, из фруктов), ва́рево прост. || супово́йтокмачлы аш — суп с лапшо́й; суп-лапша́
гөмбәле аш — суп с гриба́ми
бәрәңге ашы — карто́фельный суп; похлёбка
кәбестәле аш — суп с капу́стой; щи
чөгендерле-кәбестәле аш — суп из капу́сты со свёклой; борщ
аш ите — супово́е мя́со
аш тәлинкәсе — супова́я таре́лка
б) мн. ашлар ку́хня собир. (народная, национальная, вегетарианская)солдат ашлары — солда́тская ку́хня
2)а) блю́до, ку́шанье (горячее, холодное, детское); еда́, я́ствакамыр ашы — мучно́е блю́до; мучна́я еда́
кунак ашы — ку́шанье (я́ства) для госте́й
бәйрәм ашлары — пра́здничные я́ства (блю́да)
аңа нинди аш та ярый — ему́ люба́я еда́ по вку́су
ашны сеңгәч, хатынны үлгәч макта — (посл.) ≈≈ хвали́ еду́ перева́ренную, а жену́ поко́йную; хвали́ се́но (рожь) в стогу́, а ба́рина в гробу́
б) мн. ашлар (о видах пищи, об образе питания), стол (диетический, детский, овощной, вегетарианский); еда́ит ашлары — мясно́й стол; мясна́я еда́
3) еда́ (мн. нет); обе́д, тра́пеза (в монастыре́) || обе́денный, тра́пезный, столо́выйаштан соң ял итеп алу — отдохну́ть по́сле еды́ (обе́да)
даруны аш алдыннан эчү — пить лека́рства пе́ред обе́дом
ашка кайту — прийти́ на обе́д
аш дирбиясе — столо́вый серви́з
аш кашыгы — столо́вая ло́жка
аш вакыты — обе́денный час (переры́в), обе́д
аш өстәле — тра́пезный стол
4)а) обе́д ( с созывом гостей), обе́д в гостя́х; зва́ный обе́д (по какому-л. поводу); чаще индив.күршеләрне ашка чакыру — позва́ть сосе́дей в го́сти
ашка бару — пойти́ в го́сти
аштан таралышу — расходи́ться из госте́й
бәйрәмдә өй саен аш — на пра́здник в ка́ждом до́ме го́сти (обе́ды)
юбилей ашында булу — быть на юбиле́йном (зва́ном) обе́де
ураза ашы уздыру — созва́ть (собра́ть) госте́й на разгове́нье
б) помина́льный обе́д, поми́нки; сорочи́ны, сорокови́ны (ед. нет), три́знаәбисенең җидесенә аш үткәрү — провести́ поми́нки по седьмо́му дню ба́бушки
карчыклар аштан чыгып киләләр — стару́хи выхо́дят с поми́нок
•- аш арты ашамлыгы
- аш арты эчемлеге
- аш арты нигъмәте
- аш бүлмәсе
- аш мәҗлесе
- аш өе
- аш пешерү
- аш пешерүче
- аш савыты
- аш сеңдерү
- аш серкәсе
- аш тәмләткеч
- аш тозы
- аш үтмәү
- аш чүмече
- аш юллары
- ашка утыру
- ашка утырышу
- ашы тәмле••аш бирү — корми́ть, покорми́ть; пои́ть и корми́ть, напои́ть-накорми́ть; хле́бом-со́лью приве́тить
ашка таракан булу (булып төшү) — оказа́ться (стать, быть) нежела́нным (непро́шеным, незва́ным) го́стем (го́стьей); оказа́ться тре́тьим ли́шним ( в любви)
аштан ашка йөрү — ходи́ть (расха́живать, е́здить, разъезжа́ть, таска́ться) по гостя́м
аштан олы (зур, өстен, югары) булмыйлар (түгел) — от угоще́ния (хле́ба-со́ли) не отка́зываются
ашы юк — есть не́чего, корми́ться не́чем; без хле́ба
ашы юк ураза тотар — (посл.) кто без хле́ба - тот пости́тся
ашын ашаган, яшен яшәгән — своё пожи́л (про́жил, о́тжил), век (свой) о́тжил (про́жил)
- аш белән атканга таш белән атуашың аш, йокың йокы түгел (булмый) — кусо́к в го́рло не ле́зет (идёт, прохо́дит); кусо́к в го́рле застря́л, кусо́к поперёк го́рла (стои́т, идёт); ешь не ешь
- аш белән атканда таш белән ату
- аш булсын
- аш кайтару
- аш төрләндерү
- ашыгыз тәмле булсын II сущ.; спец.шли́хта (для запарки пряжи, ниточных мотков; раствор для проклейки основы ткани) -
7 салмак
1. прил.1) пла́вный, ро́вный, неторопли́вый, разме́ренный, ме́рный (движения, звук, речь)салмак адымнар — разме́ренные ( мерные) шаги́
салмак сөйләмле кеше — челове́к с неторопли́вой ре́чью
кошларның салмак кына канат кагуы — пла́вный взмах кры́льев птиц
салмак бию — пла́вный та́нец
салмак тавыш — ро́вный го́лос
2) перен. нави́сший; тяжёлый; па́смурный; пону́рыйсалмак болытлар — нави́сшие облака́
салмак көн — па́смурный день
салмак күк йөзе — тяжёлое не́бо
3) тяжёлый, уве́систыйсм. тж. саллысалмак иген бөртекләре — тяжёлые хле́бные зёрна
салмак башаклар — тяжёлые коло́сья
салмак зур чүкеч — большо́й уве́систый мо́лот
4) ро́вный, неторопли́вый; уравнове́шенный, споко́йный (человек, его характер)салмак табигатьле — с ро́вным хара́ктером
салмак кеше — неторопли́вый челове́к
5) разме́ренный, ти́хий; равноме́рный, ме́рный, ми́рныйсалмак тормыш — разме́ренная жизнь
2. нареч.салмак уеннар — ти́хие и́гры
пла́вно, ро́вно, неторопли́во, разме́ренно, ме́рно (говорить, звучать, двигаться и т. п.)салмак атлау — шага́ть (ходи́ть) неторопли́во
салмак сөйләшү — разгова́ривать разме́ренно
-
8 блюдо
-
9 диорама
См. также в других словарях:
тәмле — (ТӘМЛЕЛЕК) (ТӘМЛЕЛӘНҮ) (ТӘМСЕЗ) – с. 1. Нин. б. тәме булган 2. Ашар, эчәр яки иснәр өчен ләззәтле. и. Ашаганда ләззәт китерә торган азык 3. күч. Күңелгә, тәнгә зур канәгатьләнү, рәхәтлек бирә торган; ләззәтле, татлы. рәв. Тәндә, күңелдә ләззәт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
озын — с. 1. Озынлыгы зур булган; сузынкы; киресе: кыска. Озынлыгы кирәгеннән артык, таман түгел. Буйга зур булган (кеше тур.) 2. Озакка сузылган Күптәннән, озак вакытлардан килгән. Сузынкы, озак яңгырый торган (тавыш, көй һ. б. тур.). Күп вакыт сорый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
массив — I. 1. Геологик төзелеше ягыннан бердәй булган яссы түбәле тау калкулыгы 2. Берәр географик билгеләре буенча бер төрле булган зур урын, тирәлек урман м. лары. II. МАССИВ – с. Авыр, зур күләмле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гигант — с. Гадәттән тыш зур күләмле. и. Шундый нәрсә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыен — I. 1. Нин. б. мәсьәләне хәл итү өчен җыйналган җәмәгать җыелышы. Митинг ... җыенда да чыгып сөйләгән ди 2. диал. Элек: бер төркем авылларда гадәттә сабан эшләре беткәч үткәрелә торган бәйрәм, ул һәр төркем авылда берәр атна булып, айдан артык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каеру — 1. Беркетелгән, ныгытылган нәрсәне икенче бер әйбер ярдәмендә урыныннан куптару, чыгару. Әйбернең бер башын яки ягын кире якка юнәлтү, бору 2. Аяк, кул, баш һ. б. ны нормаль булмаган торышка китереп бору, имгәтү 3. Зур күләмле итеп актару,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кантата — 1. Солистлар, хор һәм оркестр өчен язылган зур күләмле тантаналы музыкаль әсәр 2. Борынгы тантаналы лирик шигырь төре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
посылка — Почта аркылы кая да булса җибәрелә торган яки алынган төргәкле, тартмалы, зур бәйләмле әйбер … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рапсодия — 1. Борынгы Грециядә: рапсод башкара торган эпик әсәрдән өзек 2. Халык җырлары, биюләре темасына язылган зур күләмле инструменталь яки вокаль инструменталь музыкаль әсәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
симфония — Оркестр өчен язылган зур күләмле музыка әсәре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чанача — Озын яки зур күләмле әйберләрне күчергәндә чанага тагыла торган кыска чана; рус. Подсанки … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
